Luzerne bijvoeren aan je paard kan gezond zijn, want het heeft een aantal unieke eigenschappen. Maar wat is luzerne eigenlijk precies en hoe voer je het? Voor welke paarden is het geschikt en voor welke minder? In dit artikel lees je de antwoorden op deze vragen en waar je op moet letten als je jouw paard luzerne wilt voeren.
Wat is luzerne?
Luzerne is een gewas dat voor veel paarden (maar niet alle!) een geschikte aanvulling op het dagelijkse rantsoen is. Luzerne wordt ook wel alfalfa genoemd en ziet er meestal uit als kort stengelig hooi, maar is ook verkrijgbaar in luzernebrokken of -korrels, waarbij de stengels samengeperst zijn. Luzerne is een ruwvoer en wordt bij paarden veel gebruikt als vezelbron om door krachtvoer (brokken of muesli) te mengen. Dit zorgt ervoor dat paarden meer moeten kauwen en langer over hun krachtvoermaaltijd doen, wat de spijsvertering ten goede komt. Daarnaast kun je luzerne ook heel goed gebruiken om je supplementen of vitaminebrok, waar je vaak maar 50 of 100 gram van voert, mee te mengen. Zo voeg je niet alleen structuur toe, maar geef je ook meteen meer volume aan een in de basis kleine maaltijd.
Kenmerken van luzerne
- Laag suikergehalte
Gemiddeld hooi bevat zo’n 10-15% suikers. Luzerne daarentegen bevat gemiddeld slechts 3% suikers. Zelfs als er melasse aan luzerne wordt toegevoegd (lees verderop waarom dit soms gebeurt) is het suikergehalte nog steeds erg laag.
- Hoog eiwitgehalte
Het hoge eiwitgehalte in luzerne (zo’n 16%) is wel een aandachtspunt. Voor sportpaarden die veel werken en spieren moeten opbouwen is het goed, maar voor de meeste andere paarden is het meer dan ze nodig hebben. Daarom wordt luzerne vaak gemengd met gehakseld hooi, zoals in Pavo DailyPlus. Hierdoor zakt het aandeel eiwit naar 10,5%.
- Positief effect op maagzweren
De structuur in luzerne nodigt uit tot goed kauwen. Dit is op zichzelf al een goede maatregel om de ontwikkeling van maagzweren tegen te gaan, maar daarnaast bevat het veel calcium wat helpt om maagzuur te neutraliseren. Hierdoor voorkomt het een erge verzuring van de maag en helpt daarmee een gezonde maagwand te behouden. Het positieve effect geldt zowel voor luzernehooi, luzernekorrels en verwerkte luzerne (heel fijn gemalen, zoals in Pavo FibreBeet), maar NIET voor grof luzernehaksel. Dit laatste kun je beter vermijden bij paarden die een gevoelige maag hebben.
Voor welke paarden is luzerne geschikt?
Jonge paarden in de groei, sportpaarden, zogende merries en oudere en magere paarden kunnen extra energie, vezels en eiwitrijke voedingsstoffen goed gebruiken. Luzerne is dan een heel geschikte aanvulling. Luzerne kun je voeren aan paarden vanaf ongeveer 1 jaar oud, voor jongere veulens is het niet geschikt. Let wel op dat wanneer je grotere hoeveelheden per dag bijvoert (meer dan 2 kg) je de scheve calcium-fosforverhouding compenseert door een supplement, lijnzaad of zemelen bij te voeren. Je kunt ook een uitgebalanceerd krachtvoer kiezen en dit mengen met luzerne of Pavo DailyPlus voor meer structuur en extra eiwit.
Vanwege het lage suikergehalte in luzerne, kun je dit in principe ook aan suikergevoelige paarden, bijvoorbeeld met hoefbevangenheid, insulineresistentie en EMS, voeren. Gebruik het dan wel alleen als aanvulling en niet als volledige vervanging van 'normaal' ruwvoer (hooi/ kuil), want daar is het eiwitgehalte weer veel te hoog voor. Deze paarden hebben meer baat bij een goede partij suikerarm hooi of kuil, wat je eventueel kunt aanvullen met geweekte, ontsuikerde bietenpulp Pavo SpeediBeet om de darmflora extra te ondersteunen of de eiwitrijkere variant van Pavo SpeediBeet: Pavo Fibrebeet als je paard of pony wat meer mag aankomen. Eet jouw paard alleen ruwvoer en verder geen krachtvoer (brokken of muesli)? Dan krijgt hij niet genoeg vitaminen en mineralen binnen en is het advies om dagelijks een vitamine- en mineralenbalancer, zoals Pavo Vital of Pavo DailyFit koeken te geven.
Hoeveel luzerne geef je aan je paard?
Luzerne is een waardevol voedermiddel in het rantsoen, maar hoeveel moet je dan voeren? De hoeveelheid die je dagelijks zou moeten geven, hangt af van het eiwitgehalte in je ruwvoer, wat je wilt bereiken en wat voor paard je hebt. Geef je slechts een paar handjes als extraatje door het krachtvoer, dan stimuleer je alleen het kauwen. Wil je echt extra energie en eiwit geven, dan is het nodig om een volwassen paard van 600 kg in ieder geval 1,5 – 3 kg luzerne per dag te voeren. Dat zijn 1 tot 2 volle emmers per dag. Compenseer in dat geval de scheve calcium-fosforverhouding met speciale supplementen voor paarden.
Luzerne wordt ook veel gebruikt als grondstof in paardenvoeders, zowel in muesli als in brokken. Het bevat waardevolle voedingsstoffen en veel vezels, slechts weinig suiker en paarden vinden het heel lekker. In de volwaardige voeders is de scheve calcium-fosforverhouding al gecompenseerd en tegelijkertijd worden de vitaminen en mineralen in de juiste hoeveelheden uitgebalanceerd.
Luzerne voeren aan je paard: hier moet je op letten
Als je luzerne aan je paard wilt gaan voeren, zijn er een aantal dingen waar je op moet letten: de manier van drogen (kunstmatig of zongedroogd; beide hebben voor- en nadelen), de scheve verhouding tussen calcium en fosfor en mogelijke gevoeligheid voor eiwit bij je paard.
Kunstmatig gedroogde luzerne
In Nederland wordt de meeste luzerne kunstmatig gedroogd, waarbij je stof in het eindproduct ziet. De meeste mensen vinden dat niet prettig. Echter deze stof is afkomstig van de luzerneblaadjes, die juist de meeste voedingsstoffen bevatten (essentiële aminozuren, vitaminen en mineralen). De stengels bestaan hoofdzakelijk uit slechter verteerbare vezels. Om te voorkomen dat paarden dit inademen zeven de meeste producenten het bladstof eruit, waarna ze het met behulp van melasse persen tot kleine brokjes. Deze voegen ze toe aan het eindproduct Zo blijft de voedingswaarde van de complete plant behouden. Andere producenten zeven het bladstof uit en laten alleen de stengels in gehakselde vorm zitten. Het eindproduct is dan weliswaar stofvrij, maar de waardevolle voedingsstoffen zijn verdwenen en de droge stengels kunnen erg prikken in de mond en maag van het paard. Sommige paarden vinden dit niet prettig.
Zongedroogde luzerne
Er bestaat ook zongedroogde luzerne. Het voordeel is dat het minder bladstof bevat, het nadeel is dat de voedingswaarde niet constant is. In volwaardige voeders wordt dit per batch uitgebalanceerd. In pure zongedroogde luzerne is dit niet het geval.
Scheve calcium-fosforverhouding
Houd er rekening mee dat luzerne twee keer zoveel calcium bevat als gewenst, namelijk 4:1 in plaats van 2:1. Bij het voeren van grotere hoeveelheden luzerne dien je dit te compenseren met supplementen, die speciaal voor dit doel zijn ontwikkeld of met granen of zemelen. Te veel calcium in het rantsoen belemmert namelijk een goede opname van magnesium. Magnesium is zeer belangrijk voor een soepele werking van de spieren.
